บอล วาล์ว คือ
บอลวาล์ว (ฺBall Valve) เป็นวาล์วที่ทำหน้าที่ปิดเปิดเพื่อควบคุมอัตราการไหลของน้ำหรือของเหลว ตัววาล์วเป็นทรงกลม มีรูตรง กลาง มีหลายวัสดุให้เลือกใช้ เช่น ทองเหลือง สแตนเลส เหล็ก พีวีซี เป็นต้น โดยจะมีด้ามคันโยกที่ยึดติดไว้กับตัววาล์วเพื่อใช้
BALL VALVE เป็นวาล์วตัวหนึ่งที่ได้รับความนิยมมากขึ้นในปัจจุบัน ที่เห็นได้ชัดคือตามอาคารบ้านเรือนต่าง ๆ ที่ใช้ก๊อกน้ำแบบที่เป็นก้านหมุนเพียง 90 องศาก็สามารถเปิดวาล์วได้เต็มที่หรือปิดวาล์วได้สนิท ตัวอย่างโครงสร้างของ ball valve แสดงไว้ในรูปด้านล่าง
ส่วนที่ทำหน้าที่ปิด-เปิดของ ball valve คือตัวลูกบอลที่มีรูเจาะทะลุ (สีเทาในรูป ด้านขวา) อยู่ตรงกลาง โดยการหมุนให้รูเจาะทะลุอยู่ในแนวท่อก็จะเป็นการเปิดวาล์วเต็มที่ และการหมุนให้รูเจาะทะลุอยู่ในแนวตั้งฉากกับท่อก็จะเป็นการปิดวาล์ว การปรับอัตราการไหลทำได้โดยการบิดให้ลูกบอลทำมุมระหว่างตำแหน่งเปิดเต็มที่และตำแหน่งปิด
เมื่อเทียบกับ gate valve ที่ใช้กับท่อขนาดเดียวกันแล้ว ball valve จะมีขนาดใหญ่กว่าและหนักกว่า (ก็มันใช้ลูกบอลแทนแผ่นจานแบน ๆ ในการปิด-เปิดวาล์ว) และยังต้องใช้พื้นที่โดยรอบที่กว้างกว่าในการเปิดปิดวาล์ว เช่นวาล์วสำหรับท่อขนาด 6 นิ้วจะต้องใช้ก้านหมุนที่มีรัศมีประมาณ 1 เมตร ในการปิด-เปิดวาล์ววาล์วขนาดใหญ่บางตัวจึงแก้ปัญหาด้วยการใช้ระบบขับเคลื่อนด้วยเฟืองทดในการบิดลูกบอลให้หมุนไปมา ซึ่งทำให้ประหยัดพื้นที่แต่ก็ไปลดความเร็วในการปิด-เปิดลง ball valve ที่ใช้กันในโรงงานนั้นตัวก้านหมุนจะไม่ยึดติดกับแกนหมุน แต่จะถอดออกได้ เวลาใช้ก็จะสวมครอบลงไปเหมือนกับการใช้ประแจขันนอต การที่ทำให้ถอดก้านหมุนวาล์วออกได้ก็เพื่อไม่ให้ก้านหมุนยื่นออกมาเกะกะหรือทำให้วาล์วหมุนเนื่องจากคนเดินชนโดยไม่ตั้งใจได้ การดูว่าวาล์วอยู่ในตำแหน่งเปิดหรือปิดจึงต้องดูจากร่องบากที่อยู่บนแกนหมุนลูกบอล ก้านหมุนวาล์วที่ถอดออกมานี้ ถ้าเป็นวาล์วตัวเล็กก็มักจะทำโซ่คล้องห้อยอยู่ข้าง ๆ ตัววาล์ว แต่ถ้าเป็นวาล์วตัวใหญ่ก็มักจะนำไปเก็บไว้ที่อื่น เวลาจะใช้แต่ละครั้งก็ค่อยเบิกมาใช้
ส่วนประกอบของบอลวาล์ว
บอลวาล์ว (Ball Valve) เป็นวาล์วที่ได้รับการปรับปรุงมาจากปลั๊กวาล์ว (Plug Valve) โดยมีการใช้ลูกบอลโลหะแทน เป็นวาล์วที่มีขนาดเล็ก กระทัดรัด เบา และใช้พื้นที่น้อยกว่าวาล์วประตูน้ำ (Gate Valve)มาก บอลวาล์ว (Ball Valve) มีหลายประเภทด้วยกัน เช่น บอลวาล์ว 3 ชิ้น, บอลวาล์วสแตนเลส ฯลฯ โดยถ้าแบ่งประเภทตามการเจาะผ่านลูกบอล จะสามารถแยกได้เป็น
- BALL
ลูกบอลที่อยู่ภายในวาล์ว ถูกผลิตขึ้นจากวัสดุหลากหลาย แต่โดยส่วนใหญ่จะผลิตจากเหล็กกล้า ลูกบอลดังกล่าวนี้จะเจาะรูขนาดเท่ากับเส้นผ่านศูนย์กลางภายในท่อ วาล์วชนิดนี้เรียกว่า Full Bore Ball Valve เหมาะอย่างยิ่งสำหรับการใช้งานในระบบท่อที่ต้องการทำความสะอาดภายในท่อ แต่หากเจาะรูขนาดเล็กกว่าเส้นผ่านศูนย์กลางภายในของท่อ เราจะเรียกวาล์วชนิดนี้ว่า Reduce Bore Ball Valve
- VALVE BODY
หรือโครงสร้างภายนอกของวาล์ว ซึ่งผลิตมาจากเหล็กหล่อเป็นโครงสร้างหลักที่เชื่อมต่อกับท่อส่งของเหลว ด้วยหน้าแปลน (Flange End) หรือแบบเชื่อมติดกับท่อส่งของเหลว (Weld End) ในการผลิตวาล์ว จะผลิต Valve Body แยกออกเป็นสองชิ้น เมื่อทำการประกอบเข้าด้วยกัน Valve Body ทั้งสองจะถูกเชื่อมต่อด้วยการเชื่อม ซึ่งมักจะใช้กับวาล์วที่รับความดันสูงมากๆ หรือประกอบเข้าด้วยกันด้วยการใช้น๊อตสำหรับวาล์วที่ใช้งานโดยทั่วไป นอกจากนี้ ยังมีรูปแบบการประกอบ Valve Body ที่แตกต่างกันอีก เช่น หากประกอบโดยใช้ Valve Body สองชิ้นเข้าด้วยกันแนวเดียวกับทิศาทางการไหลของของเหลว การประกอบแบบนี้จะเรียกว่า Side Entry แต่หากทำการหล่อ Valve Body มาทั้งชิ้น แล้วนำ Ball มาใส่ด้านบนแล้วปิดด้วย Valve Body อีกชิ้น จะเรียกการประกอบแบบนี้ว่า Top Entry
- VALVE SEAT
เนื่องจาก Ball และ Valve Body ผลิตขึ้นมาจากเหล็ก และการประกอบเข้าด้วยกันย่อมมีช่องว่าง (Clearance) ทำให้ของเหลวสามารถไหลผ่านช่องว่างเหล่านี้ไปยังอีกด้านหนึ่งได้ ดังนั้น วาล์วจึงจำเป็นต้องมี Valve Seat ลักษณะเป็นวงแหวนที่อาจผลิตขึ้นมาจากยาง, PTFE หรือวัสดุอื่นๆ จำนวน 2 วง ติดตั้งอยู่ทั้งทางด้านเข้าและออกของ Ball มีหน้าที่ปิดกั้นก๊าซฯ ไม่ให้ไหลผ่านช่องว่างช่องว่างเล็กๆ ระหว่าง Ball และ Valve Body
- VALVE STEM
เป็นแกนหมุนของบอลวาล์วและเป็นส่วนที่เชื่อมต่อกับส่วนต้นกำลังการหมุนซึ่งอาจจะเป็นก้านวาล์ว หรือกล่องเกียร์ทดกำลัง (Gear Box) นอกจากส่วนประกอบต่างๆ ที่ได้กล่าวมาแล้วนั้น ยังมีส่วนประกอบอื่นๆ ซึ่งขึ้นกับการออกแบบของผู้ผลิตต่างๆ เช่น Sealantlnjection Port ใช้สำหรับฉีดสารหล่อลื่น หรือสารยับยั้งการรั่วซึมของก๊าซฯ ผ่านวาล์ว, Vent Body เป็นวาล์วเล็กๆ ที่ใช้ระบายความดันที่ตกค้างภายในโพรงวาล์วออกในกรณีที่ต้องการบำรุงรักษาหรือถอดประกอบ
ข้อดีของ BALL VALVE
- BALL VALVE ก็มีข้อดีตรงที่สามารถปิดสนิทหรือเปิดเต็มที่ได้อย่างรวดเร็ว
- รับความดันได้สูง ใช้งานได้ดีกับของไหลที่มีของแข็งปะปนอยู่ ในกรณีของ ball valve ที่ใช้กับของไหลที่อันตรายหรือที่ในระบบที่มีความดันสูงนั้น ตัวท่อเจาะทะลุที่ให้ของไหลไหลผ่านจะมีรูระบายความดันซึ่งเป็นรูเจาะทะลุเล็ก ๆ อยู่ในแนวตั้งฉากกับช่องทางให้ของไหลไหลผ่าน
- ในการปิดวาล์วนั้นจะต้องติดตั้งวาล์วให้รูระบายความดันนั้นหันออกไปทางด้าน downstream เพื่อเป็นการระบายความดันและ/หรือสารเคมีต่าง ๆ ที่ตกค้างอยู่ในช่องทางการไหลออกไป เพราะถ้าไม่มีรูดังกล่าว เวลาปิดวาล์วจะมีความดัน/สารเคมีตกค้างอยู่ในช่องทางการไหลดังกล่าว และถ้าถอดวาล์วออกมาเพื่อทำการซ๋อมบำรุงก็อาจทำให้เกิดอันตรายต่อผู้ที่ทำการถอดชิ้นส่วนวาล์วได้
BALL VALVE อาจใช้วัสดุโพลิเมอร์ เป็นตัวปิดผนึกกันการรั่วซึมระหว่าง body ของตัววาล์วกับตัวลูกบอล ซึ่งวัสดุพอลิเมอร์มักจะทนอุณหภูมิสูงสู้โลหะไม่ได้ ดังนั้นในการใช้งาน ball valve จึงต้องคำนึงถึงอุณหภูมิการใช้งานด้วย ส่วน gate valve นั้นไม่มีวัสดุพอลิเมอร์ในการปิดผนึกกันการรั่วซึม จึงใช้งานที่อุณหภูมิสูงได้ดีย่อหน้า
ประสบการณ์หนึ่งที่เคยเจอกับ ball valve ในแลปคือมีการถอดก้านหมุนออกมาเพื่อประกอบวาล์วเข้ากับแผงควบคุม แต่เวลาใส่ก้านหมุนวาล์วกลับคืนไม่ได้ตรวจดูว่าตำแหน่งก้านวาล์วที่ใส่เข้าไปกับตำแหน่งลูกบอลอยู่ตรงกันหรือไม่ ผลก็คือกลายเป็นว่าเมื่อก้านหมุนอยู่ในแนวเดียวกับแนวท่อวาล์วจะอยู่ในตำแหน่งปิด (ที่ถูกต้องคือต้องอยู่ในตำแหน่งเปิด) และเมื่อก้านหมุนอยู่ในแนวตั้งฉากกับตัวท่อวาล์วกลับอยู่ในตำแหน่งเปิด (ที่ถูกต้องคือต้องอยู่ในตำแหน่งปิด) และอีกครั้งหนึ่งคือใส่ก้านไม่เข้าตำแหน่งดี (ขนาดเขาทำร่องบากให้ใส่ได้พอดีไว้แล้ว) ก็ใช้วิธีฝืนขันอัดเข้าไป ตอนที่ก้านวาล์วอยู่ในตำแหน่งปิดวาล์วก็เลยยังมีแก๊สรั่วไปออกมา ทำให้ผลการทดลองที่ได้มีปัญหาอยู่ตลอด
Related Tags :
Ten articles before and after
เรามาดูงานผลิต EXPANDSION JOINT – Zeco
Pressure Relief Device (PRD) – Zeco
